PSİKOLOJİDE ŞEMALAR VE PSİKOTERAPİDEKİ ÖNEMİ

Şemalar, doğduğumuz andan itibaren diğerleriyle, özellikle bakım verenle, kurduğumuz ilişkiler sonucunda kendimize, diğerlerine, hayata ve doğaya dair oluşan düşünce kalıplarımızdır. Zamanla otomatikleşir ve bir durum veya olay karşısında bilişsel bir çaba göstermeden kendiliğinden aklımıza gelir. Bu düşünce kalıpları (şemalar) bizde tekrarlayan bir duygu ve davranış örüntüsü oluşturur. Başka bir deyişle, şemalar bizim duygu ve davranışlarımızı belirler.

Şemaların oluşmasında iki kritik gelişim dönemi vardır; 0-6 yaş arası bebeklik ve ilk çocukluk dönemi ile 12-18 yaş arası ergenlik dönemidir. Bu dönemlerin kritik olmasının sebebi kişinin kendisini tanımaya, keşfetmeye başladığı ve etrafındakilerle olan ilişkinin diğer yaşam dönemlerine kıyasla daha önemli olduğu zaman dilimleri oluşudur.

Özellikle bu dönemlerde fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarımız yakınımızdaki kişiler tarafından dengeli, tutarlı ve sürekli bir şekilde karşılanırsa kendimiz ve diğerleri hakkında olumlu şemalar geliştiririz. Kendimizi sevilebilir, istenen, güzel şeylere değer birisi; diğerlerini ise güvenilebilir olarak algılarız. Fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarımız yakınlarımız tarafınca karşılanmaz veya dengesiz, tutarsız, sevgiden yoksun bir şekilde karşılanırsa kendimizi sevilmez, değersiz ve istenmeyen birisi; diğerlerini ise güvenilmez olarak algılarız.

Tekrarlayıcı ve otomatikleşen bu şemalar nötr, olumlu veya olumsuz (uyum bozucu) olabilir. Örneğin, kültürümüze göre dini veya resmi bayramlarda tüm gün neler yapılması gerektiğini veya yapılacağını bilir, her bayram bunu tekrar düşünmeyiz. Tıpkı her gün dişlerimizi nasıl fırçalayacağımızı veya nasıl banyo yapacağımızı tekrar düşünmek zorunda kalmadan otomatikman bunları yaptığımız gibi. Kendimiz ve diğerleri hakkında oluşan olumlu veya olumsuz şemalarımız da bu şekilde otomatikleşmiştir ve durumlara/olaylara/kişilere karşı genellenmiştir. Bu düşünce kalıplarımız bizi belirli bir duygu ve davranış örüntüsüne iter.

Alan yazında belirlenen ve en sık karşılaşılan uyum bozucu (olumsuz) şemalar şunlardır: Terk Edilme, Güvensizlik ve Kötüye Kullanılma, Dayanıksızlık, Bağımlılık, Duygusal Yoksunluk, Sosyal İzolasyon, Kusurluluk ve Utanç, Başarısızlık, Boyun Eğicilik, Yüksek Standartlar, Statü Arayıcılık, Haklılık, Yetersiz Öz Denetim (Dürtüsellik).

Bireylerin mevcut uyum bozucu şemalarını fark etmeleri getirdikleri problemlerin nedenini, nasıl geliştiğini ve sürdüğünü, hayatlarına nasıl yansıdığını anlamalarını sağlar. Çözüm ise farkındalıkta saklıdır. Her şeyin başı farkındalıktır. “Fark Edilmeyenler Kişiyi Yönetir, Fark Edilenleri Kişi Yönetir.”

#Şemalar#şematerapi#psikolojideşemalar#psikoterapideşemalar #şemalarıngücü #dürtüsellik#yüksekstandartlar#statüarayıcılık#yetersizözdenetim #haklılık #düşünmedenhareketetmek#dürtüselolmak#bağımlılık#kusurlulukveutanç#onayarayıcılık #başarısızlık#başarısızlıkkorkusu #terkedilme #güvensizlikvekötüyekullanılma #dayanıksızlık #duygusalyoksunluk #sosyalizolasyon #boyuneğicilik #psikolog#izmirpsikolog#ailedanışmanı#psikoloji#psikolojidiyorki